U želji i nastojanjima da od zaborava sačuva dio slavne istorije srpskog naroda osvjedočeni entuzijasta i dugogodišnji aktivni društveni, kulturni i sportski radnik, publicista Mihailo Mikan Perović podario je čitalačkoj publici još jednu vrijednu publikaciju – Monografiju Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912–1918. njihovih potomaka i poštovalaca, On se potrudio da, na sasvim dokumentovan i razumljiv način, kroz brojne priloge, istorijske spise, fotografije, novinske i druge tekstove, predstavi najstariju boračku organizaciju na našim prostorima, čiji korijeni vuku iz daleke 1903. godine.
Perović se u svom radu fokusirao na rad opštinske organizacije iz Andrijevice, uz napomenu da se on trenutno nalazi na njenom čelu. On je na dokumentovan način dočarao da je to udruženje organizovalo brojne manifestacije posvećene obilježavanju značajnih datuma iz naše istorije. Iz obimne građe koju Perović predstavlja u knjizi da se primijetiti da su na tim manifestacijama učešće uzimale poznate ličnosti iz svijeta književnosti, istorije, nauke i kulture, sa ciljem da se da puni doprinos jačanju nacionalnog duhovnog i kulturnog identiteta potomaka slavnih junaka koji su kroz bogatu istoriju hrabro stajali na braniku domovine.
A da je ova organizacija u minulom periodu opravdala svoje postojanje dokazuju autorovi prilozi o događajima kad je udruženje iz Andrijevice, uz pomoć brojnih dobrotvora, obnovilo i podiglo veliki broj spomenika i spomen obilježja koji podsjećaju na znamenite junake i slavne stranice naše istorije.
Čitaoci koji budu imali priliku da se suoče sa ovom publikacijom, koja predstavlja dobrovoljački album za pretke i potomke, moći će da pročitaju pojedine besjede nastale iz pera ljudi koji su, bez ikakve materijalne koristi, davali nesebičan doprinos radu udruženja u namjeri da zaštite ugled i čast onih koji su od Solunskog fronta do brojnih drugih stratišta, bez ratnog poziva, branili svoju otadžbinu. U tim besjedama se vidi da ratnicima-dobrovoljcima nijesu trebali nikakvi apeli državnih i vojnih struktura da se late puške u borbi protiv znatno jačih neprijatelja. U njima je živio istorijski, patriotski i rodoljubivi zov koji odvodi do uzvišenih ciljeva, a to su odbrana časti i slobode. Te besjede, kao i druga dokumentacija, u vremenima poremećenog sistema vrijednosti i duhovnog i patriotskog posrnuća, opominju sadašnje i dolazeće generacije da po onoj Njegoševoj „Čast i bruka žive dovijeka“.
Ova knjiga je ujedno i molitvenik za „odbjegle“ i „zalutale“ potomke slavnih predaka da se vrate svojoj krlji i svom jatu iz kog su utekli, bježeći od istorijske istine i potrebe da se na pravi način suoče sa svojim korijenima i onim što se u minulim vjekovima zbivalo na našim širim prostorima. Iz tog molitvenika dopiru Perovićeve riječi: „Kao što vjekovi za nama nijesu ugasili veličinu slavne Nemanjine loze, značaj Dušanovog amaneta, poruku Lazareve kletve i sjaj Karađorđevih barjaka, tako se podignuti spomenici mole da se zalutali i odbjegli vrate u svoje jato, u kolijevku u koju nas je Sveti Sava davno zaljuljao“.
Autor se, kroz obilje detalja, istinski založio da dočara herojska djela ratnika-dobrovoljaca. Na to ukazuju podaci o spomeniku podignutom na Knjaževcu u čast poginulih, strijeljanih i umrlih boraca Gornjovasojevićke brigade u periodu od 1912. do 1921. godine. Na tom spomenuku su uklesana imena na stotine onih koji nam u amanet ostaviše veliki zalog koji stavlja do znanja da nemamo pravo na grijeh prema onima koji su svojih herojstvom izazivali divljenje svijeta. Tu su i podaci o vojnicima crnogorskih brigada koji su ukazom kralja Aleksandra Karađorđevića iz 1926. godine odlikovani za pokazane zasluge u balkanskim i Prvom svjetskom ratu.
Perović je u drugom dijelu knjige sistematski ilustrovao aktivnosti andrijevičkog udruženja u poslednje 22 godine, posvjedočavajući da krv ratnih dobrovoljaca, koji su ispisivali svijetle stranice naše istorije, teče venama njihovih brojnih potomaka i poštovalaca. Oni su, što najbolje pokazuju brojne fotografije prikazane u knjizi, svoja patriotska osjećanja iz srca prenosili na kamene ploče koje na brojnim mjestima u Vasojevićima čuvaju istinu o događajima i ljudima koji su se istinski odupirali brojnim zavojevačima i mračnim ideologijama.
Ova knjiga, kao svojevrsna istorijska čitanka, pronaći će naseobinu kod svih ljudi koji iskreno baštine istorijske, slobodarske, patriotske i kulturne vrijednosti. Takođe, ubijeđen sam da će u godinama koje dolaze služiti istraživačima kao neiscrpan izvor informacija prilikom detaljnije obrade podataka koji se tiču ratnih dobrovoljačkih pokreta. Sve to ukazuje da je Perković, kao vrijedni hroničar svog vremena, kroz ovu knjigu, dao značajan doprinos plemenitom, realnom i objektivnom pristupu i sagledavanju brojnih zavještanja koje nam preci ostaviše u amanet.
Darko Jovović